Heb je een dierbare verloren? Dan moet je plotseling leren omgaan met verlies en rouw. Behalve verdriet kun je tijdens rouw verschillende andere emoties ervaren. Denk aan woede, ontkenning en ongeloof. Maar ook aan schuldgevoel en depressiviteit. Misschien vraag je je af of het wel klopt dat je na zoveel jaar nog steeds verdriet of boosheid voelt. Of vragen anderen jou of je het inmiddels een plek hebt kunnen geven, maar zou je niet weten hoe dat moet. We gaan in op de vraag ‘Rouwen, hoe doe je dat?’ en delen 10 praktische tips voor rouwverwerking.
Rouwen en omgaan met verlies, hoe doe je dat?
Omgaan met verlies en rouw is een grillig proces dat vaak veel tijd en energie kost. Door een plotseling verlies kun je je ontredderd en verward voelen. Behalve emoties zoals verdriet en eenzaamheid, kun je ook te maken krijgen met fysieke klachten. Denk aan concentratieproblemen, slaapproblemen, hoofdpijn, vermoeidheid of verminderde eetlust. Hier lees je meer over lichamelijke klachten bij rouw.
Het is niet gek dat je je afvraagt hoe je met het verlies moet omgaan – of dat je twijfelt of je wel goed rouwt. Maar op de vraag ‘Hoe moet je rouwen?’ is eigenlijk geen eenduidig antwoord te geven. Een rouwperiode verloopt voor iedereen namelijk anders. De één accepteert het verlies sneller dan gedacht, voor de ander voelt dat als iets onmogelijks. Voor de één blijven bepaalde dagen – zoals de verjaardag van een overleden dierbare – extra pijnlijk, voor de ander wordt het juist een mooie traditie om dan met andere naasten op de overledene te proosten. Iedereen heeft dus een eigen manier van rouwen. En ook de invulling en duur van de rouwperiode verschilt van mens tot mens (en van situatie tot situatie).
Hoe mensen in het algemeen omgaan met verlies
Het is lastig te zeggen hoe je ‘moet’ rouwen. Kijken we naar hoe mensen in het algemeen omgaan met verlies, dan zien we wel bepaalde thema’s die passen bij rouwverwerking. Het rouwproces bestaat meestal uit de volgende vier zogenoemde ‘rouwtaken’:
- het verlies aanvaarden;
- de pijn doorvoelen;
- je aanpassen aan een leven zonder dierbare
- het verlies een plek geven.
Iedereen rouwt anders
Bij voorkeur doorloop je de genoemde rouwtaken allemaal, zodat het verlies niet jouw leven gaat beheersen. Toch geeft dit nog steeds geen exact antwoord op de vraag ‘Rouwen, hoe doe je dat?’ Het staat niet vast dat je deze rouwtaken allemaal ervaart en/of voltooit. Zo kan het zijn dat je je vrij snel weet aan te passen aan het ‘nieuwe’ leven, maar nog lange tijd worstelt met het aanvaarden van het verlies. Of dat je dacht dat je het verlies een plek had gegeven, maar jaren later ineens opnieuw overspoeld wordt door verdriet. Weet dat je je niet direct zorgen hoeft te maken over of je goed rouwt. Alle emoties en gedachten mogen er zijn; het hoort er allemaal bij.
Rouwverwerking | 10 tips voor het omgaan met verlies en rouw
Al is de invulling en het tempo van rouwen helemaal aan jou, we weten van een aantal dingen dat ze helpend kunnen zijn. Met onderstaande 10 tips voor rouwverwerking wordt het omgaan met verlies hopelijk iets draaglijker. Goed om te weten: niet iedereen heeft dezelfde behoeftes. Zo huilt de een wel en de ander niet, en heeft niet iedereen behoefte aan een gesprekspartner. Zolang je geen emoties wegdrukt en opkropt, is ook dit helemaal oké. Zie deze tips voor rouwverwerking als algemeen advies en haal eruit waarvan je denkt dat het voor jou werkt.
- Ruimte geven aan jouw emoties
Het kan lastig zijn om je kwetsbaar op te stellen en jouw emoties de vrije loop te laten. Toch hoort dit erbij en mag het er zijn. Huilen lucht vaak op – en is een signaal naar je omgeving dat je mogelijk behoefte hebt aan troost. Misschien zit je daar niet direct op te wachten, toch kan dit erg helpend zijn tijdens jouw rouwproces. Maar bovenal is het doorvoelen van de pijn een van de rouwtaken waarmee je het verlies uiteindelijk sneller een plek kunt geven.
- Om hulp vragen
Het kan moeilijk zijn om anderen om hulp te vragen als je daar behoefte aan hebt. Zeker als jouw omgeving dit niet uit zichzelf aanbiedt. Omdat deze bijvoorbeeld niet van jouw situatie weet, of een drempel voelt om erover te beginnen. Voor anderen is het vaak lastig in te schatten waar jij behoefte aan hebt. Toch is het belangrijk om hier open over te zijn. Omgaan met verlies en rouw hoef je niet alleen te doen. Durf je om hulp te vragen, dan zal je zien dat er altijd mensen zijn die voor je klaarstaan. Denk aan een familielid, een vriend of een buur.
- Erover praten (of schrijven)
Een luisterend oor kan veel troost bieden tijdens jouw rouwperiode. Vertellen over het verlies en wat dit met jou doet, kan opluchting geven. En reflecteren op de situatie helpt je te verwerken wat jou is overkomen. Schroom dus niet om er met anderen over te praten, of om aan te geven dat je hier behoefte aan hebt. Behalve een luisterend oor, bieden zij mogelijk nog andere tips die kunnen bijdragen aan jouw rouwverwerking. Ben je niet zo’n prater? Dan kan het ook fijn zijn om je gevoelens op papier te zetten. Of om te luisteren naar muziek waarin je jouw gevoelens herkent en waardoor jij je begrepen voelt.
- Rust en structuur
Rouwen vraagt meestal veel energie van je. Je maakt een heftige periode mee. En elke extra onzekerheid of prikkel kan de emmer doen overlopen. Het is daarom belangrijk om bijtijds en voldoende rust te nemen. Ook het behouden (of langzaam weer inbouwen) van structuur in je leven, helpt om goed in je energie te blijven zitten.
- Afleiding
Het verwerken van het verlies hangt samen met het doorvoelen van de pijn en de emoties die daarbij horen. Maar soms doet het juist goed om je gedachten even te verzetten. Zoek daarom zo nu en dan afleiding. Bijvoorbeeld met een wandeling, een sport of een hobby. Ook alledaagse dingen zoals schoonmaken en het doen van boodschappen kunnen jou tijdelijk afleiden van het verlies.
- In contact blijven met je omgeving
Even naar buiten gaan voor een ommetje, iemand terugbellen of een kort bezoekje aan de winkel: het kan allemaal als een (te) grote stap voelen. Natuurlijk kan het heel fijn zijn om even los te komen van het leven dat na het verlies gewoon doorgaat, en om stil te staan bij wat jou is overkomen. Toch is het belangrijk om jezelf niet volledig af te (blijven) sluiten van jouw omgeving. Hoe meer jij in contact blijft met het leven om je heen, hoe makkelijker je uiteindelijk zal kunnen wennen aan het leven na het verlies. Probeer je hier dus bewust van te zijn. En vraag zo nodig iemand om steun of gezelschap bij het oppakken van dagelijkse bezigheden.
- Lotgenotencontact
Een gesprek met dierbaren kan veel troost bieden. Toch leidt dit er niet altijd toe dat jij je echt begrepen voelt. Of ben je benieuwd naar hoe anderen in eenzelfde situatie met het verlies zijn omgegaan. Bijvoorbeeld als je als ouder een kind hebt verloren, of andersom. Lotgenotencontact kan in zo’n geval heel fijn zijn. Opdeze pagina van Fonds Slachtofferhulp vind je voor verschillende soorten situaties lotgenotencontact voor nabestaanden.
- Jezelf de tijd geven
In een lijst met tips voor rouwverwerking kan deze niet ongenoemd blijven. Vooral het begin van een rouwperiode voelt meestal als een emotionele rollercoaster. Je kunt je op dat moment wellicht niet voorstellen dat die emoties ooit zullen afzwakken. Meestal wordt het verdriet met de tijd steeds draaglijker, maar het verlies zal altijd blijven bestaan. Het is heel belangrijk om te beseffen dat er geen tijd staat voor rouw. Je kunt het gevoel hebben het verlies na een half jaar een plek te hebben gegeven, maar hier kan ook jaren overheen gaan. Omgaan met rouw en verlies doe je op jouw eigen manier en in jouw eigen tempo. Gun jezelf daarom de tijd die jij nodig hebt om het verlies te verwerken.
- De situatie proberen te accepteren
Het besef dat rouw geen eindtijd kent – en dat het verlies altijd een onderdeel van je leven zal blijven – is hard. Toch kan dit juist ook de sleutel zijn tot acceptatie. De situatie is namelijk zoals die is. En alleen jij kunt bepalen (en bent verantwoordelijk voor) hoe je daarmee omgaat. Door het leven langzaamaan weer op te pakken, en tegelijkertijd ruimte te blijven geven aan emoties wanneer die opkomen, krijgt het verlies uiteindelijk een plek.
- Professionele hulp zoeken als je daar behoefte aan hebt
Omgaan met verlies en rouw is moeilijk – en lukt soms niet alleen. Heb je na minstens één jaar na het verlies nog ernstige of verlammende klachten? Dan kan er sprake zijn van complexe rouw. Je kunt dan bijvoorbeeld het gevoel hebben dat het leven geen betekenis meer heeft, of last hebben van extreme angst of boosheid. Denk je dat je professionele hulp nodig hebt omdat het verlies en het rouwen jouw dagelijks leven belemmert? Twijfel dan niet en schakel hulp in. Vraag bijvoorbeeld een verwijzing van je huisarts naar een therapeut gespecialiseerd in rouwverwerking. Je staat er niet alleen voor.
Professionele hulp nodig na verlies?
Heb je bovenstaande tips voor rouwverwerking toegepast, maar twijfel je alsnog of je hulp nodig hebt bij het omgaan met rouw en verlies? Doe de rouwmeter en kom erachter of het verstandig is om professionele hulp in te schakelen. Deze zelftest maakt duidelijk of je baat zou hebben bij een consult bij je huisarts, een online zelfhulpmodule of bijvoorbeeld therapeutische begeleiding. Weet dat het invullen van de rouwmeter altijd een momentopname is. Vond het verlies minder dan een jaar plaats? Vul de rouwmeter dan na een tijdje nog eens opnieuw in. Deze geeft tegen die tijd mogelijk een andere uitslag.
