Het was 8 maart 2020 toen Elisa het telefoontje kreeg van haar moeder: ‘pappa is er niet meer.’ Haar ouders waren nog maar net aangekomen in Lanzarote voor een vakantie, toen Geert werd getroffen door een hartstilstand. Hij was pas 63 en stond vol in het leven, niemand had dit zien aankomen. “Samen met mijn zusje wilde ik zo snel mogelijk naar mijn moeder toe om haar te steunen. Mijn vader was op zondagavond overleden, op woensdag ging Spanje in lockdown. Toen we aankwamen in Madrid was het allemaal heel surrealistisch voor ons. Surrealistisch dat mijn vader was overleden, maar ook het straatbeeld was raar. De paar mensen die er liepen, hadden een mondkapje op, dat waren we nog helemaal niet gewend. Alles bij elkaar een hele rare ervaring.”
Lockdown
Spanje ging in lockdown en Elisa en haar zus en moeder kregen het dringende advies om zo snel mogelijk terug te reizen naar Nederland. De autopsie, de afhandeling van formaliteiten en de repatriëring van Geert lieten nog op zich wachten. Elisa: “Je vertrekt dan zonder te weten wanneer je je vader weer terugziet om afscheid te nemen. Dat is echt heel moeilijk. Gelukkig zijn we nog wel naar de plek geweest waar hij is overleden en hebben er zelfs even gezwommen. Het hielp wel om te zien hoe ongelofelijk mooi de plaats is waar hij het laatst in leven was.”
Crematie drie keer georganiseerd
Eenmaal in Nederland probeerde de familie een crematie te organiseren die paste bij het volle leven van Geert. “We hebben wel drie keer opnieuw alles georganiseerd”, herinnert Elisa zich. “Nederland was ook in lockdown gegaan en iedereen was nog enorm zoekende naar de mogelijkheden en beperkingen. Erehagen of iets dergelijks was er nog niet. De grote locatie voor meer dan 200 genodigden die we hadden gereserveerd, moesten we al snel afzeggen. Toen brachten we het terug naar 30 man, alleen familie. Maar dan nog zit je met de vraag: wie nodig je wel en wie niet uit. Uiteindelijk hebben we het moeten beperken tot een crematie met alleen mijn moeder, kinderen en kleinkinderen. Dat was voor ons moeilijk, omdat het niet paste bij wie mijn vader was. Hij had veel vrienden en collega’s die graag waren gekomen. Ook is het fijn om na een crematie na te praten met mensen. Was het mooi? Paste de muziek? Werd er goed gesproken? Dat hebben we allemaal erg gemist.”
Rouwklachten
Uit het onderzoek Rouw in coronatijd dat Fonds Slachtofferhulp samen met de Rijksuniversiteit Groningen en Universiteit Utrecht uitvoert, wordt duidelijk wat de impact is wanneer je niet kunt rouwen zoals je zou willen. Een troostende omhelzing, de hand vasthouden, een mooie begrafenis: het kan niet of nauwelijks tijdens een lockdown. Nabestaanden kunnen hierdoor rouwklachten ontwikkelen, waardoor ze ‘vast’ komen te zitten. Ook Elisa had hier last van. Ze maakte gebruik van de aan het onderzoek gekoppelde online rouwtherapie. “Door de lockdown mis je de sociale steun. Je ziet nauwelijks iemand. Dus ook nauwelijks vrienden en collega’s die anders mee zouden leven. Na vier maanden ging ik weer naar het werk. En toen zag ik pas wat het gemis van de sociale steun betekende. Natuurlijk had ik een paar goede vrienden die bij me langs waren geweest, maar de breed gedragen steun miste ik. Ik had iets ergs meegemaakt en het leven was gewoon doorgegaan. Ik ervaarde daardoor een soort gat in de sociale steun die ik anders wel had gekregen.”
Online rouwtherapie
Elisa deed wat veel mensen doen wanneer ze rouwen: ze ging door. Ze begeleidde haar twee zoons bij het thuisonderwijs en stortte zich op haar werk. Na de zomervakantie ging het niet meer. Ze kwam thuis te zitten en kreeg hulp via haar werk. Elisa: “Op een avond besteedde het programma Nieuwsuur aandacht aan de online rouwbehandeling voor mensen die een dierbare in coronatijd waren verloren. Ik had meteen een gevoel dat dit iets voor mij was. Je moet wel echt gemotiveerd zijn en bereid zijn om tijd en aandacht te steken in de therapie. Maar ik wilde verbetering en pakte alles aan wat kon helpen. Bovendien hoopte ik door mijn deelname aan het gekoppelde onderzoek ook anderen te helpen.”
Balans
Elisa doorliep de online rouwbehandeling zelfstandig zonder begeleiding van een therapeut. De behandeling bestaat uit cognitieve gedragstherapie die speciaal is gericht op rouw na het overlijden van een dierbare tijdens de coronacrisis. Elisa: “De therapie heeft me veel inzichten gegeven. Een stuk van mijn boosheid is weg, ik accepteer nu beter wat ons overkomen is. Ik sliep en at heel slecht, dat gaat nu stukken beter. Alles is meer in balans. Het verdriet en gemis zijn niet weg, maar de scherpe randjes zijn er een beetje vanaf.”
