Hoe verschillend het rouwproces van kinderen ook kan zijn, er zijn een paar dingen die je altijd kunt doen om een kind te helpen in zijn rouwverwerking.
Hoe help je een kind rouwen? 10 tips + uitleg
1. Vertel eerlijk wat er gebeurd is
Is het aan jou om het overlijden van een dierbare kenbaar te maken? Dan is het voor de rouwverwerking beter om eerlijk te zijn tegen het kind, dan dingen (te veel) te verbloemen. Vertel het kind daarom zoveel mogelijk over het overlijden. Uiteraard is het aan te raden rekening te houden met de leeftijd als het gaat om details, bijvoorbeeld in het geval van een moord. Anderzijds kun je ervan uitgaan dat de fantasie van kinderen veel heftiger is dan de werkelijkheid. Neem de tijd om het overlijden toe te lichten, zodat hij of zij de gebeurtenis kan plaatsen. Dit is voor een kind een belangrijke stap in de rouwverwerking.
2. Creëer een veilige omgeving voor het rouwproces van het kind
Je kunt alleen aan rouwverwerking toekomen, als je je veilig en gezien voelt. Dat geldt zeker voor de rouwverwerking van een kind. Zorg dus voor een veilige omgeving en probeer er écht voor hem of haar te zijn. Geef het kind alle aandacht en het gevoel dat alle reacties oké zijn. En veroordeel zelf ook geen reacties of bepaald gedrag dat uit zijn of haar rouwproces voortkomt.
3. Neem samen afscheid van de overledene
Ga, als dat kan, samen met het kind naar de uitvaart. Op deze manier heeft het kind de gelegenheid afscheid te nemen van de overledene. Het kan zijn dat het kind hier tegen opziet. Stimuleer (zonder te dwingen) om hierover te praten en om toch te gaan. Ook als het kind nog heel jong is, kan het meemaken van de uitvaart al bijdragen aan zijn of haar rouwverwerking.
Als het gepast en/of vanuit het kind gewenst is om iets bij te dragen aan de dienst, is het een goed idee te kijken welke rol het kind kan vervullen. Denk bijvoorbeeld aan het oplezen van een gedichtje of (met meerdere kinderen) het versieren van de kist. Zo voelt het kind zich nog meer betrokken en nog meer gezien in zijn proces van rouwverwerking.
Ben jij als nabestaande zelf erg geraakt door het verlies? Bijvoorbeeld omdat de overledene jouw partner en de vader of moeder van het kind is? Zorg er dan voor dat een naaste zich tijdens de uitvaart over het kind kan ontfermen. Op die manier is er ruimte voor zowel jouw eigen rouwverwerking als die van het kind.
4. Condoleer samen de nabestaanden
Is de overledene geen directe naaste van het kind? Dan kan het heel waardevol zijn om samen met het kind de directe nabestaanden te condoleren. Bijvoorbeeld tijdens de uitvaartdienst of bij een eerste weerzien daarna. Dit leert het kind veel over troost en over rouwverwerking in het algemeen.
5. Betrek het kind bij jouw eigen rouwverwerking
Als je een kind veel betrekt bij wat er bij jou speelt, zal het zich vrijer voelen om met vragen of verdriet bij je aan te kloppen. Zo helpt het een kind in zijn eigen rouwverwerking. Dus praat samen over het overlijden, de uitvaart en de manieren waarop je de overledene kunt herdenken. Praat over hoe je verdriet kan verwerken, over omgaan met verlies en over rouwen. Je zult niet op alle vragen antwoord hebben, maar ook daar kun je open in zijn. Wees niet bang om je eigen emoties te laten zien. Een kind mag zien dat volwassenen ook verdrietig zijn. Zo wordt het voor een kind ook makkelijker om over het eigen verdriet en gemis te praten. En zal de rouwverwerking van het kind soepeler verlopen.
6. Schrik niet van hoe het kind omgaat met het thema ‘dood’
De rouwverwerking van een kind uit zich anders dan bij een volwassene. Dit is ook omdat kinderen nog aan het leren zijn wat het precies betekent dat iemand is overleden. Om de dood goed te kunnen plaatsen, verwerkt een kind het thema vaak in zijn spel. Dit kan tot spelvormen, situaties en uitspraken leiden die voor jou onbegrijpelijk zijn. Veroordeel het kind hier niet op. Dit hoort er allemaal bij en het kind heeft dit juist nodig om het verlies te kunnen verwerken.
7. Blijf praten over de overledene
Praten over de overledene helpt een kind enorm bij zijn rouwverwerking. Blijf daarom verhalen delen en herinneringen ophalen. En leg deze vast, vooral als de kinderen nog heel jong zijn. Zo houd je voor het kind de nagedachtenis levend.
8. Herdenk de overledene op speciale dagen
Hoe vaker je de overledene samen herdenkt, hoe beter dit is voor de rouwverwerking van het kind. Op speciale dagen – zoals op de verjaardag van de overledene, op Vader- of Moederdag, met kerst of met oud en nieuw – kan het gemis extra pijnlijk zijn. Het is goed om hier aandacht voor te hebben en het bespreekbaar te maken. Ook kan een herdenkingsritueel op deze dagen veel steun geven aan het kind.
9. Check geregeld hoe het met de rouwverwerking van het kind gaat
Het is belangrijk dat kinderen toegeven aan hun rouw. Niet rouwen blokkeert hun verdere ontwikkeling. Een kind of jongere die niet toekomt aan rouwverwerking, kan problemen krijgen met leren. Daarnaast kan de sociale ontwikkeling stagneren. Houd daarom, ook later, goed in de gaten hoe het gaat met de rouwverwerking van het kind. Let op signalen en ga hierop in. Of snijd het onderwerp zo nu en dan zelf aan, ook als hier geen directe aanleiding toe is.
10. Zoek professionele hulp als dat nodig is
Heb je het idee dat het kind zelf niet goed aan rouwverwerking toekomt? Aarzel dan niet om professionele hulp in te schakelen. Er zijn diverse rouwcursussen voor kinderen waarbij een kind middels lotgenotencontact en leuke, praktische activiteiten geholpen wordt bij zijn of haar rouwverwerking.